احتمالا در مقالات خودرویی با واژه‌های مایع خنک‌کننده موتور و ضدیخ برخورد داشته‌اید. شاید این دو را مترادف یکدیگر بدانید اما تفاوت‌هایی بین آن‌ها وجود دارد. در ادامه تفاوت‌های مایع خنک‌کننده موتور و ضدیخ را بررسی می‌کنیم.
شیوه خنک‌کاری با مایع
پیش از آنکه به تفاوت‌های مایع خنک کننده موتور و ضدیخ بپردازیم بهتر است کمی با سازوکار سیستم خنک‌کننده خودرو آشنا شویم. یک خودرو از هزاران قطعه ثابت و متحرک تشکیل می‌شود و این قطعات با هماهنگی تمام کار می‌کنند. برخورد قطعات متحرک با یکدیگر باعث ایجاد اصطکاک و گرمای زیادی می‌شود و به همین خاطر باید سیستمی وجود داشته باشد تا این گرما را دفع کند.
مهندسان و طراحان خودرو برای حل این موضوع سیستم خنک‌کننده را در نظر گرفته‌اند که اجزای مختلفی دارد اما مهم‌ترین بخش آن را می‌توان رادیاتور دانست. هدف اصلی رادیاتور کاهش دمای کلی پیشرانه است تا به این ترتیب قطعات خودرو در اثر گرمای بیش از حد آسیب نبینند.
خود رادیاتور از اجزای گوناگونی همچون پره‌های خنک کننده، مخزن آب، لوله‌ها و درپوش تشکیل می‌شود. در زمان‌های قدیم برای کاهش دمای قطعات پیشرانه از آب خالص استفاده می‌شد اما آب به خاطر دمای انجماد و جوش خود که به ترتیب صفر و ۱۰۰درجه است مایع خنک‌کننده مناسبی برای دماهای بسیار پایین یا بالا به شمار نمی‌رفت.
به همین خاطر طراحان و مهندسان به دنبال استفاده از مایعی کاراتر بودند که دیرتر یخ بزند و دیرتر هم بجوشد و درعین‌حال مانع خوردگی قطعات داخلی پیشرانه از جمله رادیاتور شود.
درنهایت تلاش‌های آن‌ها منجر به تولید ماده‌ای به نام ضدیخ شد. ضدیخ سیالی است که از آب مقطر و نوعی الکل تشکیل می‌شود و رایج‌ترین آن نیز با نام اتلین گلیکول شناخته می‌شود. از ضدیخ برای پایین آوردن دمای انجماد و بالا بردن دمای جوش است و همچنین از خوردگی قطعات نیز جلوگیری می‌کند.
نقش ضدیخ
معمولا عبارات مایع خنک‌کننده موتور و ضدیخ به‌جای یکدیگر به‌کار می‌روند و بسیاری از افراد آن‌ها را معادل یکدیگر می‌دانند اما از نظر فنی تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. مایع خنک‌کننده موتور ترکیبی خود ضدیخ و آب است و باعث می‌شود قطعات خودرو در اثر اصطکاک و گرمای زیاد آسیب نبینند.
ضدیخ از یخ‌زدگی پیشرانه در فصول سرد سال جلوگیری می‌کند درحالی‌که مایع خنک کننده به تنظیم دمای پیشرانه کمک خواهد کرد. ضدیخ مایعی در رادیاتور خودرو است که از یخ‌زدگی پیشرانه جلوگیری می‌کند و معمولا از اتلین گلیکول یا پروپیلن گلیکول تشکیل می‌شود.
این ماده دمای انجماد را پایین می‌آورد و تا پیشرانه یخ نزند. ضدیخ همچنین دمای جوش را نیز بالا می‌برد تا از داغ کردن پیشرانه جلوگیری کند. مایع خنک‌کننده در واقع ترکیبی از ضدیخ و آب بوده و با گردش در رادیاتور و پیشرانه گرما را جذب می‌کند. در حقیقت مایع خنک‌کننده از ۵۰درصد آب و ۵۰درصد ضدیخ تشکیل می‌شود تا باعث عملکرد بهینه سیستم خنک کننده خودرو شود.
ترکیبات خنک‌کننده رادیاتور
به‌طورکلی سه نوع مایع خنک کننده موتور وجود دارد که در ادامه به تشریح آن‌ها می‌پردازیم؛ مایع خنک کننده با تکنولوژی اسید غیرارگانیک IAT که این مایع عموما در خودروهای قدیمی مورداستفاده قرار می‌گیرد و رنگ آن سبز روشن است.
این نوع مایع خنک کننده را معمولا باید هر ۵۰هزار کیلومتر یک‌بار تعویض کرد. چند دهه بعد مایع خنک‌کننده با تکنولوژی اسید ارگانیک OAT رواج پیدا کرد که این نوع مایع خنک‌کننده معمولا به رنگ‌های نارنجی، زرد، قرمز یا بنفش تولید می‌شود و طول عمر بیشتری (حدود ۲۴۰هزار کیلومتر) دارد.
چنین ضدیخ‌هایی برای محافظت بیشتر از پیشرانه فاقد هرگونه ماده سیلیکاتی یا فسفات هستند. در نهایت می‌توان به مایع خنک‌کننده با تکنولوژی هیبرید و اسید ارگانیک HOAT اشاره کرد که این مواد معمولا به رنگ نارنجی یا زرد هستند و طول عمری مشابه نمونه‌های قبلی دارند.
به یاد داشته باشید که بهترین مایع خنک‌کننده موتور ماده‌ای خواهد بود که از جوش آوردن و یخ‌زدن پیشرانه در تابستان و زمستان جلوگیری کند و درعین‌حال مانع خوردگی قطعات به ویژه قطعات آلومینیومی شود. به همین منظور در زمان خرید ضدیخ خودرو حتما براساس دستورالعمل‌های شرکت سازنده خودرو عمل کنید تا بهترین و مناسب‌ترین مایع خنک‌کننده را برای خودروی خود انتخاب کنید.
منبع: دنیای خودرو