یک کارشناس به خبرآنلاین گفت: «این سوال در ذهن دانش‌آموز ایجاد می‌شود که آیا تحصیل کردن واقعاً او را به موفقیت می‌رساند؟ نتایج کنکور را بررسی کنید معلوم می‌شود دانش‌آموزان از کدام مدارس وارد دانشگاه‌ها می‌شوند، لذا تحصیل برای کسب موفقیت در آینده برای یک قشر خاص شده که شاید از نظر مالی هم چندان به آن نیازی نداشته باشند و فقط برای کسب وجهه اجتماعی به دنبال تحصیل هستند، لذا انگیزه دانش‌آموز برای درس خواندن کم شده است.»
مظاهر گودرزی: «اگر معدل دانش‌آموزان در پایان سال نشان دهنده افت تحصیل نباشد نشان دهنده معدل‌سازی است.» این جمله برای فروردین ۱۴۰۲ است، جمله‌ای که یک معلم در کافه‌خبر خبرآنلاین با موضوع افت تحصیلی دانش‌آموزان بیان کرد، حالا که نتایج آزمون نهایی خرداد ۱۴۰۲ اعلام شده صراحت جمله بالا کاملاً مشخص شده است، فقط کافی‌ست به میانگین معدل دانش‌آموزان در امتحانات نهایی توجه کرد. آن‌طور در گزارش‌ها آمده میانگین کشوری نمرات دانش‌آموزان در امتحانات نهایی خرداد ۱۴۰۲ بدین شرح است: رشته تجربی(۱۱.۲۳)، رشته ریاضی (۱۰.۷۹)، رشته انسانی (۸.۷۵)، رشته معارف (۱۰.۵۶)، معدل‌هایی که براساس آمارها نسبت به سال‌های گذشت افت کرده‌اند، جدول زیر نشان دهنده سیر نزولی معدل دانش‌آموزان در چند سال گذشته است.
رنگ‌بندی معدل دانش‌آموزان در وضعیت قرمز
همان‌طورکه از جدول مشخص است میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸ در رشته علوم تجربی، ۱۳.۷۷ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۱۱.۲۳ رسیده است. در رشته علوم ریاضی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، ۱۳.۲۸ و در سال ۱۴۰۲، ۱۰.۷۹ است. در رشته علوم انسانی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، ۱۰.۷۶ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۸.۷۵ رسید. در رشته علوم و معارف اسلامی، میانگین معدل دانش‌آموزان سال ۱۳۹۸، ۱۲.۸۸ بود که در سال ۱۴۰۲ به ۱۰.۵۶ رسیده است. تصویر زیر وضعیت معدل در استان‌های مختلف را نشان می‌دهد، همان‌طورکه از رنگ‌بندی‌ها معلوم است جز چند استان وضعیت تحصیلی دانش‌آموزان در سایر استان‌ها قرمز و نارنجی است، یعنی میانگین معدل دانش‌آموزان 10 و کمتر از 10 است، رنگ‌بندی‌ای که معنای دیگری هم دارد، مثلاً رضا امیدی، جامعه‌شناس، در کانال تلگرامی خود درباره آن نوشت: «نقشه وضعیت معدل استان‌ها تا حد زیادی منطبق با نقشه فقر کشور است.»
قبل‌تر هم محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزش درباره افت تحصیلی دانش‌آموزان به خبرآنلاین گفته بود: «مسائل اقتصادی آسیب جدی به آموزش زده است. ما به عنوان شهروند عادی این فشار اقتصادی را حس می‌کنیم. به زبان ساده وقتی شکم بچه‌ی آدم گرسنه است دیگر آدم به‌فکر آموزش و تحصیل نیست.»
قیاس معل الفارق آزمون نهایی ۱۴۰۲ با سال‌های قبل!
علی‌رغم اینکه مقایسه میانگین معدل دانش‌آموزان در خرداد ۱۴۰۲ با زمان مشابه سال‌های گذشته نشان دهنده افت تحصیلی آن‌ها است، وزارت آموزش‌وپرورش مدعی شده که مقایسه معدل خرداد ۱۴۰۲ با سال‌های قبل یک قیاس مع الفارق و اشتباه است. بعد از اینکه این تغییر کاهشی در معدل دانش‌آموزان مورد توجه قرار گرفت محسن زارعی، معاون وزیر آموزش و پرورش و رئیس مرکز ارزشیابی و تضمین کیفیت نظام آموزش و پرورش گفت: «آزمون نهایی خرداد ۱۴۰۲ با رویکردی متفاوت در شیوه اجرا و طراحی سوال برگزار شد چراکه آموزش و پرورش بنا داشت کاملا وضعیت موجود را به نمایش بگذارد. قیاس آزمون خرداد ۱۴۰۲ با آزمون‌های سال‌های قبل قیاس مع الفارق است چراکه این آزمون‌ها با یکدیگر هم‌وزن نبودند و در آزمون خرداد ۱۴۰۲ هدف اصلی آموزش و پرورش تغییر رویکرد بود. در سال‌های قبل حافظه محوری یک اصل برای دانش آموزوان شده بود، درحالی‌که از آزمون نهایی ۱۴۰۲ به بعد تمام سوالات امتحان نهایی تحلیل شده‌اند.
محتوای کتاب‌های درسی ربطی به زندگی دانش‌آموزان ندارد
اما واکنش‌ها به کاهش معدل دانش‌اموزان با نظر وزارت آموزش و پرورش متفاوت است، مثلاً عباس عبدی، کنشگر سیاسی و اجتماعی در یادداشتی درباره آن نوشته که: «امسال نسبت به سال ۱۳۹۸ حدود ۲۰ درصد از معدل نمرات ۴ گروه درسی کاسته شده است. این رقم خیلی خیلی زیاد است. ولی کاهش اصلی در یکی دو سال اخیر رخ داده. به عبارت دیگر در بخش اصلی این افت تحصیلی در دو سال و یک‌سال اخیر بوده است و معلوم نیست کاهش بیش از این مقدار چه معنایی خواهد داشت. نکته بسیار مهم برای سیاستگذاران حکومتی این است که بیشترین کاهش نمرات در هر چهار رشته در درس تعلیمات دینی و قرآن و عربی است که میان ۱۸ تا۲۴ درصد کاهش معدل دیده می‌شود. البته در دو رشته ادبیات و علوم انسانی و نیز علوم و معارف اسلامی بیشترین کاهش ابتدا مربوط به ریاضی و آمار است و سپس دو درس تعلیمات دینی و قرآن و عربی هستند. با توجه به اینکه یادگیری این دروس چندان سخت و پیچیده نیست، این امر به منزله بی‌توجهی یا بی‌رغبتی آنان (دانش‌آموزان) در خواندن یا حتی پاسخ صحیح دادن به پرسش‌های این دو درس است. در موارد زیادی دانش‌آموزان پاسخ‌های خود را به پرسش‌های امتحانی می‌دهند که لزوما مطابق با نظر کتاب نیست و غلط شناخته می‌شود.»
درهمین‌باره قبل‌تر محمدتقی فلاحی، معلم به خبرآنلاین گفته بود: «محتوای کتاب‌های درسی ربطی به زندگی روزمره دانش‌آموزان ندارند، لذا صرف نظر از اینکه دانش‌آموز از نظر جهان ذهنی خودش کجا سیر می‌کند آموزش و پرورش نمونه دانش‌آموز ایده‌آل مدنظر خودش را در کتاب‌ها جست‌وجو می‌کند، بنابراین دنبال القا ذهنیات به دانش‌آموزان است، از این منظر یک تناقض میان زیست فردی دانش‌آموز با آن‌چه در کتاب‌های درسی هست وجود دارد، برای همین شاید دانش‌آموزان دنبال کسب معدل نیستند.»
همچنین سیدحسن موسوی چلک، رئیس انجمن مددکاران اجتماعی کشور به خبرآنلاین گفته بود: «بازنگری در شیوه آموزش و محتوا متناسب با نیاز امروز انجام نشده است، دانش‌آموز امروز، دانش‌آموز چهارسال قبل نیست اما محتوا و اطلاعات آموزش ما برای چهار سال قبل است، نظام آموزش و پرورش باید متناسب با نیاز روز بازنگری شود، در این بازنگری تحمیل یک ایدئولوژی خاص بدون شک محکوم به شکست است، جنس پرورش از جنس فرهنگی و اجتماعی است، موضوعات فرهنگی و اجتماعی با تحمیل نهادینه نمی‌شوند، نتیجه تحمیل این می‌شود که دانش‌آموزان به آموزش‌های مدرسه باور ندارند، چراکه متناسب با خواست و نیازشان نیست.»
وقتی همه بی‌انگیزه هستند
عباس عبدی درادامه یادداشت خود به نکته دیگری اشاره کرده بود، او نوشته بود که: «این کاهش شدید معدل ناشی از سخت‌تر شدن سوال‌ها نیست، زیرا همین مطالعه نشان می‌دهد که فقط ۱۱درصد سوال‌ها سخت بوده‌اند و ۲۵ درصد آسان و بقیه متوسط بوده‌اند، پس حتما ناشی از کاهش سطح آموزشی آنان است. در مجموع می‌توان کارنامه دولت کنونی را در مساله آموزش و پرورش نیز از این طریق که نتیجه نهایی هر نوع سیاست و اجرایی است مشاهده کرد، خیلی است که از این پایین‌تر هم بتوان رفت.»
درهمین‌باره محمدتقی فلاحی به خبرآنلاین گفته بود که: «افت تحصیلی دانش‌آموزان اتفاق جدیدی نیست و سال‌ها در آموزش‌وپرورش وجود داشته است، این مسئله دلایل زیادی دارد، اما بخش زیادی از آن در خود مدرسه است، مثل اینکه دانش‌آموزان ما بی‌انگیزه هستند، علاوه بر این معلم‌ها هم بی‌انگیزه هستند، وقتی یک معلم نارضایتی داشته باشد تسلط کامل خود را موقع آموزش به دانش‌آموزان از دست می‌دهد. با نگاهی که جامعه به موفقیت دارد، این سوال در ذهن دانش‌آموز ایجاد می‌شود که آیا تحصیل کردن واقعاً او را به موفقیت می‌رساند؟ نتایج کنکور را بررسی کنید معلوم می‌شود دانش‌آموزان از کدام مدارس وارد دانشگاه‌ها می‌شوند، لذا تحصیل برای کسب موفقیت در آینده برای یک قشر خاص شده که شاید از نظر مالی هم چندان به آن نیازی نداشته باشند و فقط برای کسب وجهه اجتماعی به دنبال تحصیل هستند، لذا انگیزه دانش‌آموز برای درس خواندن کم شده است.»
موسوی چلک هم دراین‌باره به خبرآنلاین گفته که: «امروز درس و تحصیل اولویت دانش‌آموزان نیست، میان دانش‌آموزان دیگر انگیزه‌ای وجود ندارد، از خودشان سوال می‌پرسند چرا درس بخوانیم، مادر و پدر ما که درس خواندند آخرش چه شد؟ بنابراین فکر می‌کنند اگر فقط ناخن بکارند درآمد بیشتری دارند.»
با این وجود دلیل افت تحصیلی دانش‌آموزان باید بیشتر مورد توجه و بررسی قرار بگیرد، در کنار عواملی مانند بی‌انگیزه بودن معلم‌ها و دانش‌آموزان، تفاوت محتوای کتاب‌های درسی و جنس آموزش با روحیات دانش‌آموزان، نباید از پدیده شیوع ویروس کرونا و آموزش مجازی طی یکی دو سال گذشته به سادگی عبور کرد.
بیشتر بخوانید:
سقوط نمره دانش‌آموزان ایرانی در یک آزمون جهانی/ «تعطیلات مداوم و گسترده، آموزش و پرورشی که منفعل است»
۲۳۳۲۳۳
منبع: خبرآنلاین