روانشناسان از نظر معنی شخصیت با یکدیگر تفاوت دارند. اغلب آنها قبول دارند که واژه "شخصیت" از کلمه لاتین پرسونا مشتق شده است که به ماسک نمایشی اشاره دارد که هنرپیشه‌های رومی در تئاترهای یونانی بر چهره می‌زدند. این هنرپیشه‌های روم باستان، برای نمایش دادن نقش یا ظاهری دروغین، ماسک (پرسونا) بر چهره می‌زدند. البته‌این برداشت سطحی از شخصیت، تعریف معقولی نیست زمانی که روانشناسان اصطلاح "شخصیت" را به کار می‌برند منظورشان چیزی بیش از نقشی است که افراد بازی می‌کنند.
مطالعات نشان داده است ویژگیهای شخصیتی رابطه علی غیرمستقیم معنی داری با شادکامی از طریق تاب آوری نشان داده اند همچنین بین ویژگیهای شخصیتی روان نژند و تجربه پذیری با رضایت شغلی همبستگی منفی و معنادار گزارش شده است همچنانکه بین هیجان خواهی و تاب آوری رابطه معنی دار وجود دارد.
به هر حال نظریه پردازان شخصیت با یک تعریف واحد از شخصیت موافق نیستند؛ در واقع علت‌اینکه آنها نظریه‌های منحصر به فردی را ساخته‌اند‌این است که در مورد ماهیت انسان اتفاق نظر ندارند و هر یک شصخیت را از دید خویش می‌بیند. با تمام‌این‌ها میتوان گفت که: شخصیت عبارت است از الگوی نسبتا پایدار صفات، گرایش‌ها یا ویژگی‌هایی که تا اندازه‌ای به رفتار افراد دوام می‌بخشد و به طور اختصاصی‌تر، شخصیت از صفات یا گرایش‌هایی تشکیل میشود که به تفاوتهای فردی در رفتار، ثبات رفار در طول زمان و تداوم رفتار در موقعیت‌های گوناگون می‌انجامد.
آیا براستی بین شخصیت با تاب آوری و سرسختی روانی ارتبط معنی دارند؟ غالباً وقتی‌که دیگران و خود را توصیف میکنیم از واژه شخصیت استفاده نموده و همگی معتقدیم که میدانیم معنی آن چیست. شاید حق با ما باشد. یک روانشناس اظهار داشت که هر وقت که کلمه "من" را به کار میبریم مقاصد خود را بررسی کنیم میتوانیم برداشت خوبی از معنی شخصیت داشته باشیم. وقتی‌که می گوییم من، درواقع همه‌چیز را درباره خود جمع¬بندی میکنیم تمایلات، نفرت‌‌ها، ترسها و امتیازات، توانمندی ها و ضعف های خود. واژه من همان چیزی است که شما را به عنوان فرد مجزا از دیگران توصیف می کند.
دکتر زهرا محبوبی در ادامه اضافه میکند شخصیت را میتوان به‌صورت مجموعه بادوام و منحصربه فرد ویژگی هایی تعریف کرد که ممکن است در شرایط مختلف تغییر کند. تفاوت هایی در جنسیت، قومیت و پیشینه فرهنگی میتوانند بر رشد شخصیت تأثیر بگذارند.
برخی مطالعات داخلی بین هیجان خواهی ، تاب اوری و جنسیت رابط معنی دار اعلام کرده اند به گونه ای که سطح هیجان در مردان بیشتر گزارش شده است این موضوع تمایل به ارتکاب رفتارهای پر خظر درمردان یا بعبارتی تاب آوری و آسیب پذیری مردان را متاثر میکند.
شخصیت از دید روانشناسان مفهومی پویاست که رشد و تکامل کل سیستم روانی فرد را توصیف میکند. در مطالعه شخصیت به‌جای توجه به بخش های مختلف فرد، یک توده کلی موردبررسی قرار می‌گیرد که فراتر از مجموع بخش های وجودی فرد است. آلپورت گفت: «شخصیت آرایش پویای سیستم‌های سایکوفیزیکال درون فرد است که سازگاری های منحصربه فرد او با محیط را مشخص می کند» ازنظر هیلگارد : شخصیت الگوی معینی از رفتار و شیوه های تفکر است که نحوه سازگاری شخص را با محیط تعیین می کند.
کتل: شخصیت چیزی است که به ما اجازه میدهد آنچه را یک شخص در یک موقعیت معینی انجام میدهد پیش-بینی کنیم.
شخصیت به عنوان عامل تعیین‌کننده می‌تواند تمامی رفتارهای انسان را در عرصه زندگی شخصی و اجتماعی تحت تاثیر قرار داده و آگاهی در اثر صفات و ویژگیهای ناسازگارانه) فرد و اطرافیان وی را با مشکل جدی مواجه کند. عوامل شخصیتی جز مهمترین ویژگی‌هایی است که اهمیت کار بر روی آنها ملموس است.
تئوری‌های شخصیت، رابطه بین ویژگیهای شخصیتی و رفتارهای پر خطر را تایید کرده‌اند. براي مثال در ديدگاه روانكاوي فرويد، عدم توازن بين نهاد و فراخود دركودكي كه در اثر شرايط ناسالم و نامطلوب اجتماعي به وجود مي آيد، فرد را به طرف بزهكاري سوق مي دهد
. روانشناسان مكتب فرويد معتقدند زماني رفتار مجرمانه پيش مي آيدكه نهاد نظارت ناپذير و بسيار فعال، در تركيب با فراخود كم فعالي تظاهر مي شود؛ حال آنكه در اين ميان، "من" بی‌‌تفاوت می‌ماند و در راهنمایی رفتار فرد نقشی‌ایفا نمی‌کند. آيزنگ(1989) بر اين باور بودكه تركيب شرايط، محيط و عوامل نورولوژيكي و شخصيتي باعث به وجود آمدن انواع مختلف جرم مي شود. اين فرضيه دلالت داردكه برخي شخصيتها بيش از برخي ديگر، مستعد ارتكاب جرم هستند.
ما اغلب میتوانیم حدس بزنیم که بین شخصیت با تاب آوری و سرسختی روانی روابطی وجود دارد !!
با این حال اغلب مطالعات بین هیجان خواهی و تاب آوری رابطه معنی دار اعلام کرده اند این در حالی است که میدانیم صفات شخصیتی به عنوان الگوهای عادتی رفتار، تفکر و هیجان دیده میشود. مطابق‌این دیدگاه صفات در طول زمان به نسبت پایدار، از فردی به فرد دیگر متفاوت است و رفتار را تحت تاثیر قرار میدهد. صفات بالقوه زیادی وجود دارد که می‌تواند برای توصیف شخصیت بکار رود. بسیاری از روانشناسان معاصر عقیده دارند که پنج عامل برای توصیف شخصیت کافیست.
الگوی پنج عاملی الگویی نظری است که پنج عامل را به عنوان تمایلات مبنایی که زمینه زیستی دارد شامل میشود، یعنی تفاوتهای رفتاری مربوط به پنج عامل به ژن‌ها، ساختار مغز و مانند آن بر می‌گردد. مدل پنج عاملی نشان میدهد که بسیاری از صفات را میتوان بر حسب پنج بعد اساسی روان رنجورخویی، برون گرایی، انعطاف پذیری، دلپذیر بودن، باوجدان بودن توصیف کرد.
محققان در پژوهشی به این نتیجه رسیدند که سطوح پایین پذیرا بودن و مسئولیت پذیر بودن و مسئولیت پذبری با رفتارهای پرخطر ارتباط دارد. افرادی که از مسئولیت پذیری و هوش و خلاقیت بالایی برخوردارند کارکرد خوبی در اجتماع دارند و کم‌تر به رفتارهای پرخطر روی می‌آورند‌این مسائل نشان می‌دهند که نوعی آمادگی شخصیتی برای رفتارهای پرخطر وجود دارد.
عوامل شخصيتي كه ازعلل اصلي براي رفتار جنايي است و تنها روش سيستماتيك موجود براي بررسي آن محسوب مي شود.
آيزنگ بر اساس مجموعه اي از مطالعات تجربي ثابت كرد كه سه عامل اصلي كه برونگرايي، روان نژندي و روان پريشي در شخصيت وجود دارد.
او اعتقاد داشت كه هوش، يك عامل مهم درسبب شناسي جرم به حساب مي آيد، اما كمتر از عوامل شخصيتي اهميت دارد.
چون برونگراها نياز زيادي براي هيجان و تحريك پذيري دارند وحوصله شان خيلي زود سر مي رود، بيشتر احتمال دارد تا ضد قانون و اجتماع عمل كنند. همچنين روان نژندي عامل مهمي براي ارتكاب جرم در افراد بزرگسال به حساب مي آيد. رفتار افراد روانپريش بسيار شبيه افراد ضداجتماعي است.
دركل، نظريه آيزنك مبني بر اينكه افراد مجرم و ضد اجتماع بايد در مقياس برونگرايي نمره بالاتر يياورند مورد تأكيد قرار گرفته است. استفان و همكارانش (2004) مي گويند: عامل مهمي كه مي تواند ما را در توضيح و تبيين جرم و رفتار جنايي كمك كند شخصيت است. همچنين آنها تأكيد مي كنندكه شخصيت، يك عامل اصلي در رفتار جنايي و تنها روش منظم موجود براي بررسي رفتار جنايي است؛ يعني در واقع، شخصيت نقش تعيين كننده¬اي درايجاد جرم و جنايت دارد.
از سوی دیگر ویژگیهای شخصیتی متفاوت در افراد می‌تواند پیش بینی کننده بروز رفتار پر خطر از جانب فرد باشد، از جمله ویژگیهای شخصیتی مرتبط با رفتارهای پرخطر، "هیجان خواهی " است که همراه با ویژگیهای دیگری چون خود نظم دهی ضعیف، تکانشی بودن، نوجویی و عاطفه منفی بالا (انجمن الکلی‌های گمنام، 2004)، ادراک خطر پایین (رولیسون و شرمن )، وکانون کنترل (زاکرمن، ایزنک و‌ایزنک ) در بروز رفتارهای پرخطر دخیل قلمداد شده‌اند.
شخصیت با تاب آوری و سرسختی روانی چه روابطی دارند ؟
نتایج برخی پژوهش‌ها بیانگر آن است که ویژگیهاي شخصیتی، پیش بینی کننده‌هاي مهمی براي مشکلات رفتاري، بزهکاري و رفتارهاي پرخطر هستند"مارک"؛ بیشتر پژوهش‌هاي موجود در‌این زمینه، توجه خود را به ویژگیهاي شخصیتی خاص مثل هیجان خواهی معطوف کرده وپژوهش‌هاي معدودي به بررسی نقش هیجان خواهی در کنار ویژگیهاي گستردة شخصیتی در بروزرفتارهاي پرخطر پرداخته‌اند.
برخی مطالعات نشان داده اند که بین هیجان خواهی و تاب آوری رابطه معنی دار وجود دارد .
درحقیقت، هیجان خواهی یکی از مهمترین عواملی است که بر تمایل افراد به رفتارهاي پرخطر اثرمی گذارد.
منبع: میگنا