به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری فارس، همزمان با آزادسازی منابع بلوکه شده نفت ایران در کره‌جنوبی روایت‌های مختلفی پیرامون این قضیه در رسانه‌ها شکل گرفت. نکته جالب توجه این بود که آزادسازی منابع ایران بدون پذیرش محدودیت‌های هسته‌ای و بدون اجرای برجام و FATF رقم خورد و از این منظر محل چالش قرار گرفت.
در این راستا عبدالناصر همتی رئیس اسبق بانک مرکزی در توئیتی (تصویر 1) عنوان کرد: می‌گویند 6 میلیارد دلار را «بدون برجام و بدون FATF» آزاد کردیم! الان باید خوشحال باشیم که با مجوز آمریکا از منابع خود برای غذا و دارو استفاده خواهیم کرد؟ نوعی خنثی‌سازی تحریم‌هاست؟ چرا نمی‌گویید؛ طی 2 سال، هر 2 ماه، از 6 میلیارد و جمعاً از 72 میلیارد دلار درآمدنفتی محروم شده‌ایم!
تصویر 1
پیش‌تر خبرگزاری فارس در گزارشی با عنوان «پروژه جدید برجامیون برای تخریب دلارزدایی با کلیدواژه نفت در برابر غذا» به این موضوع پرداخته بود که دلارزدایی به چه معناست و چگونه برجامیون که روزگاری خودشان به دنبال اجرای سازوکار اینستکس اروپا و صادرات نفت در ازای دریافت کالای اساسی از کشورها بودند، حالا منتقد شده‌اند؟ مباحث ابتدایی ایشان بیشتر جنبه ژورنالیستی زرد را داشته که تکرار آن از شان رئیس اسبق بانک مرکزی به دور است.
اما اجمالا، اندک سواد اقتصادی کافی است که بدانیم، آزادسازی منابع بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی هیچ ارتباطی به دلارزدایی و خنثی‌سازی تحریم و مسائلی از این دست ندارد. دلارزدایی یعنی ایران وابستگی‌اش به ارز دلار، به ارزهای وابسته به دلار مثل درهم و یورو و نظامات ارزی دلاری کاهش پیدا کند و این موضوع اساسا ارتباطی به آزادسازی منابع بلوکه شده ندارد.
البته طبق اعلام وزارت امور خارجه، ایران به دارایی‌های آزاد شده خود دسترسی کامل و مستقیم خواهد داشت و بانک های ایرانی کنترل کامل خواهند داشت و می‌توانند کالا و خدمات را بدون هیچ محدودیتی خریداری کنند.
*آیا احیای برجام باعث افزایش 36 میلیارد دلاری درآمد نفتی می‌شود؟
اما ادعای دیگر عبدالناصر همتی که ضرورت دارد موردبررسی قرار بگیرد ناظر به عدم‌النفع سالانه 36 میلیارد دلاری ایران از عدم فروش نفت به دلیل عدم احیای برجام است. در واقع ایشان ادعا می‌کند که احیای برجام می‌تواند درآمد فروش نفت ایران را دو برابر کرده و به میزان سالانه 36 میلیارد دلار به افزایش درآمد نفتی ایران کمک می‌کند، اما آیا این ادعا صحت دارد؟ برای پاسخ می‌توان به تجربه برجام اشاره کرد.
طبق آمار اوپک (تصویر 2)، صادرات نفت ایران قبل از پذیرش برجام حدود 1 میلیون بشکه در روز بوده است. با امضای برجام عدد صادرات نفت به 2 میلیون بشکه افزایش یافت و سپس بعد از خروج آمریکا از برجام، این رقم به کمتر از 100 هزار بشکه در روز رسید. هر چند برجام در طول دوره حیات خود تأثیر مثبتی بر صادرات نفت ایران داشت اما در دوره اجرا هزینه‌ای بر فروش نفت برجای گذاشت که خود را بعد از خروج آمریکا از برجام نشان داد.
در دوره اجرای برجام، تمامی شبکه دور زدن تحریم نفتی کنار گذاشته شده و افشا شد و این موضوع سبب شد با خروج آمریکا، ایران زیرساختی برای دور زدن تحریم نداشته و صادراتش به کمتر از 100 هزار بشکه افت کند. بدین ترتیب هزینه برجام در لو رفتن شبکه فروش، فایده آن در دوره کوتاه اجرای برجام را از بین برد.
طبق آمار اوپک، میانگین صادرات نفت ایران در دولت یازدهم و دوازدهم 1.1 میلیون بشکه در روز بود که این رقم فقط 100 هزار بشکه از میزان صادرات قبل از پذیرش برجام بیشتر بود و از فروش فعلی نفت در دولت سیزدهم هم بااختلاف کمتر است.
تصویر 2
باید پذیرفت که برجام ذاتا یک توافق کوتاه‌مدت است و این توافق کوتاه‌مدت در ابتدا به نفع صادرات نفت ایران کار می‌کند و سپس همزمان با تخریب شبکه مخفی فروش نفت ایران، بعد از رسیدن به نقطه خروج آمریکا، اثر منفی خود را بر رقم صادرات نفت کشور می‌گذارد.
در واقع طبق تجربه قبلی (تصویر 3)، تنها کارکرد برجام تبدیل نمودار خطی صادرات نفت ایران به نمودار سینوسی با همان میانگین سابق بوده است. در نتیجه احیای برجام در مجموع نمی‌تواند منجر به افزایش درآمد نفتی ایران شود و افزایش درآمد 36 میلیارد دلاری بیشتر مربوط به رویاپردازی برجامیون بوده تا واقعیت آنچه اتفاق افتاده است.
تصویر 3
*هزینه برجام بیش از هزینه دور زدن تحریم‌ها شد
عبدالناصر همتی همچنین در ادامه در توئیتی دیگر (تصویر 4) ادعا کرد: پرسیدم چرا با تعلل در انجام توافق، ظرف دو سال کشور را از 72 میلیارد دلار درآمد نفتی کشور محروم کردید؟ به جای پاسخ گفتند چرا از آزادی منابع در کره‌جنوبی ناراحتید؟! تازه معلوم شده است یک میلیارد آن هم در طول 2 سالی که خبر درمانی می‌کردند، آب رفته است! یعنی جمعاً شد 1+72=73 میلیارد دلار عدم‌النفع.
تصویر 4
طبق اعلام بانک مرکزی ایران، منابع ارزی کشور در کره‌جنوبی به ارز وون انباشته و بلوکه شده بود و به دلیل کاهش ارزش وون نسبت به دلار در مدت زمان بلوکه ماندن منابع، ارزش آن از 7 میلیارد دلار به 6 میلیارد دلار کاهش یافت و ایران یک میلیارد دلار ضرر کرد. اما آیا این خسارت یک میلیارد دلاری ناشی از عدم احیای برجام بود یا اتفاقا فروش نفت در سازوکار تعیین شده توسط برجام؟
جهت استحضار آقای همتی، پول بلوکه شده ایران در کره‌جنوبی عمدتا ماحصل فروش میعانات گازی به این کشور در دوره ریاست‌جمهوری ترامپ بوده است، دوره‌ای که رئیس جمهور وقت آمریکا هنوز از توافق هسته‌ای خارج نشده، اما محدودیت‌هایی را علیه فروش نفت ایران اعمال کرده بود.
در نتیجه میعانات گازی ایران ذیل چارچوب برجام فروخته می‌شد و پول حاصله در کره‌جنوبی انباشته شد و تبدیل آن هم به ارز دیگری به دلیل شروط ایالات متحده ممکن نبود. بعد از خروج آمریکا نیز دولت وقت ایران گمان می‌کرد اروپا به وعده‌هایی که داد، می‌تواند عمل کند و قرار نیست منابع نفتی ایران بلوکه شود، لذا همچنان میعانات به کره فروختیم و پولی دریافت نکردیم.
در نتیجه افت ارزش یک میلیارد دلاری منابع صادرات نفت ایران در کره‌جنوبی بدین معناست که بازیگری نفتی ایران ذیل ساختار «برجام» و تحت نظارت آمریکا منجر به کاهش 14 درصدی ارزش درآمد نفتی کشور شده و تازه پول با تاخیر چندساله به کشور بازمی‌گردد. قابل توجه کسانی که به تخفیف 5 تا 10 درصدی بر روی قیمت نفت ایران برای دور زدن تحریم ایراد می‌گیرند ولی هزینه‌سازی برجام را سانسور می‌کنند.
*برجام دلیل اصلی بلوکه شدن و افت ارزش درآمدهای نفتی ایران است
به طور کلی بلوکه شدن درآمدهای نفتی ایران، ماحصل فروش نفت در ذیل ساختار برجام و تحت نظارت آمریکا بوده است و پول محموله‌های نفت فروخته شده در شرایط تحریم با شبکه تراستی به کشور بازمی‌گردد. پیش‌تر بیژن زنگنه وزیر سابق نفت در مصاحبه (تصویر 5) 11 بهمن سال 99 گفته بود: ما در دوره تحریم طلبی نداریم و طلب‌های نفتی برای دوره پیش از تحریم است، زیرا آنها در سیستم رسمی بوده و باقی مانده و در عراق، کره‌جنوبی، ژاپن و امارات مسدود شده است.
تصویر 5
همچنین در دوره اجرای برجام اظهارنظرهای متفاوتی از مسئولان داخلی و خارجی (تصویر 6) نسبت به عدم امکان وصول مطالبات نفتی ایران در بانک‌های خارجی وجود دارد که نشان می‌دهد برجام و ساختار تعبیه شده در درون آن توسط آمریکا، دلیل اصلی بلوکه شدن اموال نفتی ایران در بانک‌های مختلف و افت ارزش آنها بوده است.
تصویر 6
در مجموع، طبق آمار اوپک برجام تاثیر مثبتی به طور کلی بر افزایش فروش نفت ایران نداشت و همچنین بلوکه شدن و افت درآمد نفتی بلوکه شده ایران نیز دقیقا محصول فروش نفت در سازوکار تعبیه شده در برجام بود. البته ظاهرا این موضوعات چندان برای طرفداران برجام مهم نیست و آنها علاقه به عددسازی بر مبنای رویاهای خود دارند نه واقعیت و تجربه گذشته.
پایان پیام/
منبع: فارس