فارس‌پلاس؛ دیگر رسانه‌ها – برنامه ساعت بیست و چهار و یک دقیقه در ادامه گفت و گو با دکتر علیرضا داودی (کارشناس ارشد رسانه و علوم شناختی) و حجت الاسلام و المسلمین علی صدیقی پاشاکی (معاون نماینده ولی فقیه در دانشگاه شهید بهشتی) به بررسی هنر شناختی؛ اربعین به مثابه رفتار سازی در جامعه و مکانیزم تبدیل من به ما پرداخت.
هیچ هنری نمی‌تواند شکوه اربعین را به نمایش بگذارد
حجت‌الاسلام والمسلمین صدیقی معاون نماینده ولی فقیه در دانشگاه شهید بهشتی در پاسخ به این سؤال که آیا اربعین یک هنر است، گفت: اینکه اربعین را یک هنر ببینیم یک بحث است و اینکه بتوانیم از اربعین هنرمندانه استفاده کنیم، بحث دیگریست. به نظر می‌رسد که می‌بایست اربعین را هنرمندانه ببینیم، معرفی کنیم و در رابطه با آن چهره‌پردازی کرد.
وی با اشاره به اینکه اربعین یک هنر نمایشی شیعی است، گفت: در رهگذر تاریخ تلاش شد تا اربعین جلوه‌گری کند و هر آنچکه جلوه‌گری کند، قابلیت تبدیل شدن به هنر را دارد و اساسا هنر توان به نمایش گذاشتن این جلوه‌گری هاست و اربعین قطعا در اوج این مسأله می‌تواند قرار بگیرد.
حجت‌الاسلام والمسلمین صدیقی افزود: اگر تمام هنر خود را به عرصه بیاوریم نمی‌توانیم عظمت اربعین را نشان دهیم و عملا اربعین برجسته است. اربعین به قدری در اوج است که هیچ هنری نمی‌تواند آن را به نمایش بگذارد، بدون شک اربعین یک سمبل و شاخص شیعی در تاریخ است.
اربعین یک واقعیت هویت‌ساز است
وی با بیان اینکه واقعیت اربعین یک واقعیت هویت‌ساز است، افزود: اربعین دارای خاصیت متوجه کردن انسان است. در عبادت اربعین این توجه در طول مسیر خود به خود اتفاق می‌افتد، کسانی که تجربه اربعین را دارند به خوبی می‌دانند که هر چه به کربلا نزدیکتر می‌شوند عطش بیشتری برای رسیدن پیدا می‌کند که در کنار آن، توجه و حضور قلب بیشتر می‌شود و به محض ورود به کربلا آرامش و طمأنینه‌ای در قلب انسان ایجاد می‌شود. این حس در یک قالب به نمایش گذاشته می‌شود که ایجاد هویت می‌کند. هویت اربعینی ما که به تعبیری هویت جمعی ما و فراتر از هر سبک هویتی است در قالب هیچ دینی نمی‌گنجد و فرا اسلام و فرا دین است. مسیحیان، بودائیان، ارامنه، زرتشتیان، صابئین در مسیر اربعین نیز راه پیمایی می‌کنند و موکب داران تنها شیعیان نیستند بلکه اهل سنت و از دین‌های دیگر نیز هستند و به زوار امام حسین(ع) خدمت می‌کنند و این بدان معناست که هویتی فراتر از هویت صرفا دینی است بلکه یک هویت جمعی و انسانی است. به گفته «آنتوان بارا» محقق و نویسنده مسیحی؛ امام حسین(ع) عصاره تمام ادیان است.
حب‌الحسین(ع) من‌ها را به ما تبدیل می‌کند
حجت‌الاسلام والمسلمین صدیقی خاطرنشان کرد: تنها عاملی که تمامی افراد را با هر دین و آئینی در کنار هم جمع کرده، محبت اباعبدالله الحسین (ع) است، محبتی که من‌ها را به ما تبدیل می‌کند.
وی در پاسخ به این سؤال که اربعین رفتار ساز از چه شاخص‌هایی برخوردار است، گفت: در این رابطه باید به چند موضوع توجه کرد. یکی از موضوعات بسیار مهم این است که اربعین منصوب به چه کسی است؟ اگر اربعین امام حسین(ع) و اصحاب ایشان را مورد بحث قرار می‌دهیم، بنابراین؛ باید ببینیم که آنان چه شاخص‌هایی داشتند و ما به دنبال چه شاخص‌هایی هستیم. کسانی که از مسیر نجف به کربلا پیاده روی می‌کنند، نزدیک به 80کیلومتر را پیاده می‌روند که در حالت معمول هیچ آدم عاقلی در آن گرمای طاقت فرسا چنین کاری نمی‌کند، اما علت این پیاده‌روی چیست؟ و کدام عقل است که فرد را به این سمت سوق می‌دهد؟ قطعا عقل معاش نیست. هر چه که هست، به شخصیت عزیزی برمی‌گردد که به خاطر او پیاده می‌رویم که اینجا باید شخصیت امام حسین(ع) را مدنظر قرار دهیم.
اثر رفتارسازی اربعین در جامعه فردی و جمعی است
حجت‌الاسلام والمسلمین صدیقی اضافه کرد: اگر می‌خواهیم به امام حسین(ع) متصل شویم و در دریای معرفت ایشان قرار بگیریم باید به سمت امام حسین(ع) حرکت کنیم و چه مسیری بهتر از اربعین، که می‌تواند ما را به ایشان و تمام خوبی‌ها نزدیک کند.
وی با بیان اینکه اثر رفتارسازی اربعین در جامعه فردی و جمعی است، عنوان کرد: یکی از تاثیرات مهم اربعین که در جامعه نمود پیدا کرده، سبک مهمان داری در اربعین است. ادبی که موکب داران در اربعین نسبت به زوار اباعبدالله الحسین(ع) دارند، شاید غیر از این ایام شاهد آن نباشیم. غیر از جلوه معنی بسیار بالای اربعین که می تواند ما را به خداوند و اهل بیت نزدیکتر کند، یک بده بستان معرفتی بین ما وامام حسین(ع) و اهل بیت برقرار می شود. این معرفت در رفتار و روحیه فرد تاثیر می گذارد و در جامعه نیز خود را نشان می دهد.
اربعین هنرمندانه ترین تابلویی است که در خلقت، خلق شده است
داودی (کارشناس ارشد رسانه و علوم شناختی) در ادامه این گفت و گو در پاسخ به این سوال که آیا اربعین قدرت رفتارسازی دارد، گفت: صحبت از اربعین به معنای بازگو کردن از 4شاخص جدی است. شاخص اول؛ اربعین به هیچ وجه فرآیندی در یک فضای عادی نیست و دارای خاصیت های ویژه ای است که مهمترین نکته آن، جلب توجه، تمرکز توجه و از همه مهمتر تثبیت توجه است که در یک پروسه زمانی مشخص توجه همه به یک نقطه معطوف می شود. شاخص دوم؛ "استمرار نقطه تمرکز و توجه" است. فرآیند عاشورا تا اربعین پروسه ای است که این نقطه توجه در چهل روز به اوج می رسد اما در 325روز آینده نیز مرتب جاری و ساری است. این جاری و ساری بودن به این دلیل است که اجزاء آن به رفتارهای روزانه و پروژه ای افراد از انواع توسلات از عاشورا تا اربعین و انواع فرآورده هایی که از رهگذر عاشورا تا اربعین حاصل شده، گره خورده است. تمام این اتصالات، نقطه‌ی استمرار فرآیند توجه متمرکز شده است. شاخص سوم؛ نقطه توجه و استمرار هیچ مفهومی تحت عنوان ریزش یا جداشدگی در آن دیده نمی شود. سال به سال افزایش می یابد و ایدئولوژی به ایدئولوژی گسترش می‌یابد و جهان بینی به جهان بینی تسری پیدا می کند.
این کارشناس رسانه همچنین تأکید کرد: به تعبیری این فرآیند چهل روزه ارزش افزوده‌ای برای سایر ایام ایجاد می کند. شاخص چهارم؛ هر سه این شاخص را در بر می گیرد، نقاط برگشت ناپذیر ایجاد می‌کند. کافیست که فرد با هر دین و آئینی فقط یکبار وارد این چله شود، این برگشت ناپذیری برای او متصور نخواهد بود. به همین دلیل است که سال به سال حوزه اربعین در دعوای بین حکومتی بودن یا مردمی بودن، دست به دست می شود.
وی افزود: اربعین یک اتفاق و رفتار جدی است و رفتارشناسی، رفتارسازی و هم رفتارگزینی است که می تواند بر حوزه جهان بینی و شناخت موثر باشد.
اربعین مسیر تکامل است
داودی در پاسخ به این سوال که آیا حس اربعین ما را به ادراک می رساند، گفت: اربعین هنرمندانه ترین تابلویی است که در خلقت، خلق شده است و ظاهرا خداوند تبارک و تعالی می خواسته که این تابلو خلق شود. اگر امام حسین(ع) را تابلو اصلی خلقت بدانیم، که می خواهد همه انسان ها را با هر دین و آئینی به یک تذکر واحد برساند و نکته مهم اجزای است که حسین بن علی را در نزد ما به تذکر واحد تبدیل کرده است. سوال اینجاست که حسین بن علی به عنوان یک کلیت در نظام خلقت از چه اجزایی تشکیل شده که همه عالم بر این اجزاء متمرکز شدند و اختلافی میان آنها پیش نیامد و یک هارمونی جدی خلقتی را ایجاد کردند؟ تبدیل تکثر به وحدت اینجا قابل برداشت است. تذکری که در عالم شاهد آن هستیم، یک وعده به ما می دهد، هر نوع جزئیاتی که مدنظر یک جامعه از جمله اقتصادی، سیاسی، امنیتی، اجتماعی، فرهنگی و… در واقعه اربعین وجود دارد. بنابراین؛ این کثرت یکبار تعریف شده است.
این کارشناس یادآور شد: تبدیل آن به یک دال و جزئیات با یک تذکر همراه است و آن تذکر به مسیری که اباعبدالله الحسین(ع) طی کرده، برمی گردد. مسیری که امام حسین(ع) طی کرد فقط مسیر عاشورا در کربلا نبود، بلکه آن نتیجه است. عاشورا در کربلا نتیجه‌ی حدود 20سال قبل از امام حسین(ع) است و اربعین در کربلا نتیجه 40روز قبل از خودش است. بنابراین؛ تذکری که به ما داده می شود این است، انسان به نتیجه درست نمی رسد، مگر مسیر درست را انتخاب کند، در نتیجه اربعین مسیر تکامل است.
وی با بیان اینکه مکانیزم تبدیل من به ما تنها دارای یک ویژگی است،گفت: مایی که بدون حرکت کردن با ائمه شکل بگیرد، به شدت شکننده است و من باید با اهل بیت تبدیل به ما شود.
همه عمر اربعینی بودن، مهمترین شناخت از واقعه‌ای به اسم اربعین است
داودی افزود: مردم اربعینی با مردم حاضر در اربعین فرق می‌کنند، ای کاش در جمهوری اسلامی به سمت مردم اربعینی سوق پیدا می کردیم، نه فقط مردم در اربعین و ای کاش به سمت دولت اربعینی سوق پیدا می کردیم، نه فقط دولت در اربعین.
وی در پایان گفت: اساسا وقتی وارد حوزه رفتار می شویم، مصداق رفتارسازی را خود ائمه ایجاد می‌کنند و اگر اربعینی و امام حسینی حرکت کنیم، او نیز ما را مصداق وحدت در عین کثرت و همچنین نقطه تمرکز و توجه قرار می دهد. نکته ای که باید در اربعین به آن توجه داشت، این است که دعا کنیم برای همه سال و همه عمر اربعینی باشیم و این مهمترین شناخت از واقعه ای به اسم اربعین است.
برنامه «ساعت بیست و چهار و یک دقیقه» با بررسی تاریخچه علوم‌شناختی و کاربردهای آن در حوزه‌های مختلف و شباهت و تفاوت‌هایی که با حوزه‌های علوم روانی دارند، به بررسی شناسه‌ها، شاخص‌ها، تاکتیک‌ها و تکنیک‌های علوم‌شناختی در حوزه سیاسی، اقتصادی، فرهنگی و رسانه در فضای جنگ ترکیبی می‌پردازد. این برنامه دوشنبه‌ها و چهارشنبه‌ها ساعت ۱۶ به مدت ۶۰ دقیقه روی موج اف‌ام ردیف ۱۰۳,۵ مگاهرتز تقدیم مخاطبان فرهیخته رادیو گفت‌وگو می‌شود.
پایان پیام/ت
منبع: فارس