کمبود سرمایه گذاری در حوزه حمل‌ونقل عمومی باعث افزایش نیاز به استفاده از حمل‌ونقل خصوصی یا همان خودرو شخصی میشود و نتیجه آن افزایش ترافیک خواهد بود.
به گزارش خبرنگار اقتصادی خبرگزاری موج، سال ۱۳۹۶ خورشیدی بود که موضوع نوسازی ناوگان حمل‌ونقل عمومی از سوی دولت وقت مطرح شد. مجری طرح جایگزینی ۲۰۲ هزار و ۵۰۰ خودرو فرسوده (آمار در این مقطع زمانی که قطعا با وضعیت تولید کشور و ممنوعیت واردات در مدت بیش از ۳ سال آمار خودروهای فرسوده نیازمند تعویض بزرگتر شده است) به سازمان توسعه و نوسازی صنایع ایران (ایدرو) واگذار شد. قرار بود طرح در مدت ۳ به‌انجام برسد. طرح با آغاز دوره دوم تحریم در دهه ۹۰ (مرداد ۱۳۹۷) و ممنوعیت واردات خودرو از تیر ۱۳۹۷ آغاز نشده، به کما رفت.
پرونده نوسازی ناوگان حمل‌ونقل موضوعی حیاتی است زیرا سلامت جامعه را تضمین میکند. امیرحسن کاکایی، عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت در این باره به خبرنگار خبرگزاری موج گفت: به راحتی میتوان مشاهده کرد که حمل‌ونقل عمومی با وجود انواع طرح‌هایی که طی ۲۰ سال گذشته از جمله طرح نوسازی ناوگان حمل‌ونقل همچنان رو به اضمحلال است؛ هزینه های حمل‌ونقل عمومی بار و مسافر، داخل و خارج شهرها افزایش مییابد، سرعت متوسط حرکت در شهرهای بزرگ کاهش مییابد و مصرف سوخت به طور غیرقابل تحملی بالا می‌رود و نهایتا آلایندگی هم با سرعتی بیشتر افزایش مییابد.
وی افزود: این افزایش هزینه ها و پایین آمدن کارآمدی نظام حمل‌ونقل عمومی، با خود اقتصاد را هم فرو میبرد اما چرا سیاستگذاران نتوانسته اند با وجود شعارهایی که میدهند، جلوی این روند نزولی را بگیرند؟ از چند وجه میتوان به این موضوع نگاه کرد. آیا افول اقتصادی باعث افول حمل‌ونقل عمومی میشود یا برعکس؟ البته قطعا افول اقتصاد باعث کاهش توان حمل‌ونقل میشود. به عنوان مثال در دوران کرونا و بعد از آن شاهد بودیم که چگونه لجستیک در دنیا با چالش‌های جدی روبه رو شد و پس از دوران کرونا، چگونه با سختی دوباره سر پا شد. اما قطعا اگر رکود چین ادامه یابد، سرعت رشد دنیا کاهش خواهد یافت و متعاقب آن، حمل‌ونقل هم با رکود روبه رو میشود و دوباره با چالش‌های جدی در دنیا روبه رو می شویم.
این کارشناس حوزه صنعت خودرو با بیان اینکه به‌راحتی میتوان این ارتباط متقابل حمل‌ونقل عمومی و اقتصاد را نشان داد، گفت: در ایران هم از زمانی که تحریم ها سختگیرانه شد، هم اقتصاد رو به افول رفت و هم روابط بین المللی کاهش یافت. نخستین رخداد ناشی از تحریم‌ها، افول شدید نظام حمل‌ونقل بین المللی کشور بود؛ اما به‌تدریج این تحریم‌ها روی حمل و نقل داخلی هم اثر گذاشت و سرعت استهلاک را بالا برد.
زنجیرهای از عوامل در اختلال حمل‌ونقل عمومی
کاکایی در ادامه سخنان خود یادآور شد: هنگامی که رشد اقتصادی کشوری با چالش جدی روبه رو میشود، قطعا دولت‌ها حتی برای مسائل خیلی ابتدایی مانند حمل‌ونقل عمومی مسافر درون‌شهری که وظیفه ذاتی دولت است، دچار مشکل کمبود سرمایه گذاری میشوند. کمبود سرمایه گذاری در این بخش باعث افزایش نیاز به استفاده از حمل‌ونقل خصوصی یا همان خودرو شخصی میشود و نتیجه آن افزایش ترافیک خواهد بود.
وی تصریح کرد: افزایش ترافیک، باعث کاهش کارآمدی همان ناوگان موجود و کاهش درآمدهای آن میشود. دولتی هم که پول ندارد، به جای آنکه با سرمایه گذاری در این زمینه، جلوی گسترش مشکل را بگیرد، تمرکز خود را روی خودرو سواری میگذارد که مردم خود پول آن را میدهد. به عبارتی با این کار دولت با یک تیر، دو نشان میزند؛ اول اینکه از زیر بار سرمایه گذاری در حمل‌ونقل عمومی شانه خالی میکند و دوم اینکه از خرید خودرو توسط مردم، مالیات گرفته و درآمد کسب می کند. این روند غلط سال‌ها است که پاردایم ذهنی تقریبا تمام سیاستمداران، سیاستگذاران و قانونگذاران در این زمینه شده است.
این مدرس مهندسی خودرو با اشاره به طرح نوسازی که بی نتیجه رها شده است، گفت: در چنین شرایطی (ترافیک سنگین و ناکارآمدی راه‌ها، اقتصاد ضعیف و کمبود سرمایه گذاری) گاهی هم که دولت طرحی ارائه می دهد تا به کمک سرمایه گذاری بخش خصوصی مشکل را حل کند، مشوقی ندارد که بخش خصوصی به طور جدی وارد این عرصه پر ریسک شود. نتیجه می شود همان طرح‌های نوسازی ناوگانی که بدون نتیجه روی کاغذ باقی‌مانده است.
افزایش تردد با خودروهای تک‌سرنشین
عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت با اشاره به تردد خودروهای تک‌سرنشین در خیابان‌ها ادامه داد: این روزها با ادامه روند غلط در توسعه ناوگان حمل‌ونقل عمومی، متاسفانه حمل مسافر بیش از پیش به خودروهای تک‌سرنشین یا تاکسی های اینترنتی که عملا همان کار خودروهای تک‌سرنشین را انجام میدهند سپرده شده است.
وی اظهار کرد: متاسفانه در مورد حمل بار در داخل شهرها هم پدیده خطرناکی اپیدمی شده و آن استفاده از موتورسیکلت و وانت پراید و وانت‌های نامتناسب با حجم و وزن بار است. بارها شاهد بوده ایم که تیرآهن‌هایی با وانت نیسان در حال جابه‌جا است بدون اینکه پلیس واکنشی نشان دهد. این پدیده در کنار عبور و مرور خودروهای فرسوده قدیمی حمل بار، بسیار اوضاع را پیچیده کرده است چراکه تا وقتی یک کامیون 50 ساله اجازه حمل تیرآهن یا آجر را داشته باشد، جا برای سرمایه گذاری روی خودروهای نو با فناوری نوین باز نمیشود.
کاکایی افزود: البته برخی شرکت‌های ثروتمند به‌ویژه در صنایع غذایی به‌تازگی روی ناوگان حمل بار خود سرمایه گذاری کرده اند و همین مختصر باعث رونق خودروسازی های سنگین کشور در دو سه سال گذشته شده است؛ اما قطعا این سرعت ورود خودروهای نو در این بازار بسیار کند است. بدین ترتیب ما با یک اقتصاد بیمار در بازار حمل‌ونقل عمومی روبه رو هستیم که روزبه روز بر وخامت حالش افزوده می شود.
خودروهای سنگین و خودمالکی
این کارشناس صنعت خودرو با بیان اینکه یکی از مواردی که انتظارش می‌رفت و همچنان به تعویق میافتد، تحول در نظام خودمالکی خودروهای سنگین بار و مسافر است، گفت: این موضوع هم به دلیل همان بیماری اصلی که توضیح دادم، رخ نمی دهد؛ البته شاید هم یکی از دلایل وجود این بیماری، همین مساله خودمالکی است.
وی تاکید کرد: اگر شرکت‌های حمل‌ونقل بزرگ در کشور که حرفی برای گفتن داشتند، وجود داشت قطعا راهنمای دولت بودند؛ دوم اینکه خود سرمایه گذاری می کردند. اما طی 3 تا 4 دهه گذشته اکثر این شرکت‌ها مضمحل شده‌اند و ما امروز کمتر شاهد وجود شرکت‌های حمل‌ونقل بزرگ با مالکیت کامل ناوگان هستیم.
گریزی جز تغییر رویه وجود ندارد
این عضو هیات علمی دانشگاه علم و صنعت ادامه داد: اگر این چرخه باطل متوقف نشود، قطعا ما همچنان شاهد افول بهرهوری لجستیک در کشور در سال‌های آینده خواهیم بود؛ حتی اگر بهترین خودروهای برقی و خودران سواری را وارد کنیم. نهایتا ترافیک بیشتر و بیشتر شده و سرعت متوسط کمتر و کمتر می شود. بماند که معتقدم با این نظام ترافیکی و جاده ها و حمل‌ونقل، خودروهای برقی هم در نهایت مصرف انرژی را در کشور بالا میبرد؛ هر چند که شاید نرخ رشد مصرف انرژی را کمتر کند.
کاکایی گفت: امید است چرخه باطل افول نظام حمل‌ونقل متوقف و چرخه جدیدی مبتنی بر نظام حمل‌ونقل عمومی دوباره زنده شود.
به اعتقاد این مدرس مهندسی خودرو قطعا ادامه این مسیر، باعث قفل شدن نظام لجستیکی و البته افول شدید اقتصادی خواهد شد.
کاکایی در پایان با تاکید بر اینکه باید هر چه زودتر تغییر مسیر داد، گفت: هزینههای مصرف انواع سوخت مورد نیاز این ناوگان ناکارآمد خصوصی و عمومی سنگین بوده و چاره‌ای جز تغییر مسیر وجود ندارد.
منبع: موج